१४ आक्टोबर, स्व. दत्तोपंत ठेंगडीजींचा स्मृतिदिन
२३ जुलै १९५५ रोजी एका पत्रकार परिषदेत स्व. दत्तोपंत ठेंगडीजींनी भारतीय मजदूर संघाची स्थापना झाल्याची घोषणा केली आणि कामगार क्षेत्रात आणखी एका राष्ट्रीय संघटनेचा उदय इतकीच दखल त्याकाळी माध्यमांनी घेतली तर लाल झेंडा व डाव्या विचारसरणीचा प्रभाव असलेल्या या क्षेत्रात संघवाल्यांचे काय काम ? अशा शब्दात प्रस्थापित अन्य साम्यवादी मातब्बर संघटनांनी हेटाळणी केली. परंतु या कुचेष्टेकडे दुर्लक्ष करत भारतीय मजदूर संघाने आपले कार्य सुरूच ठेवले व बघता बघता ही संघटना या देशातील क्रमांक एकची संघटना बनली. अर्थात प्रथम क्रमांक मिळवणे हे ध्येय नव्हते तर राष्ट्र पुनर्निर्माणाचे कार्य म्हणून एक वेगळा विचार या क्षेत्रात काम करणाऱ्या लोकांपर्यंत पोहोचावा याहेतूने सुरु केलेल्या कार्याच्या वाटचालीतील तो एक सहजसाध्य टप्पा होता. देशहितांतर्गत उद्योगहित व उद्योगहितांतर्गत कामगारहित असा राष्ट्रहिताला प्राधान्य देणारा एक वेगळा विचार स्व. दत्तोपंत ठेंगडीजींनी तेव्हा मांडला. १ मे या जागतिक कामगार दिनाऐवजी या विश्वाचा आद्य कामगार “विश्वकर्मा” याच्या जयंतीचा दिवस म्हणजे १७ सप्टेंबर, हा कामगारदिन म्हणून साजरा करण्याचा आग्रह त्यानी धरला. लाल झेंड्याऐवजी भगवा झेंड्याचा अंगीकार करणाऱ्या भारतीय मजदूर संघाचा गेली अनेक वर्षे कामगार क्षेत्रातील हा प्रथम क्रमांक कायम आहे. आज ५००० हून अधिक संघटना व एक कोटीहून अधिक सदस्यसंख्या असा हा विस्तार असून हजारो पूर्ण वेळ व निस्वार्थी कार्यकर्त्यांच्या अथक त्याग व परिश्रमामुळे कार्यविस्ताराची ही प्रक्रिया निरंतर सुरूच आहे.
स्व. दत्तोपंत ठेंगडीजी हे एक द्रष्टा कामगार नेता होते. वर्धा जिल्ह्यातील आर्वी नामक एका लहानशा गावात १० नोवेंबर १९२० रोजी त्यांचा जन्म झाला. बालवयापासूनच संघाशी संबंध आल्यामुळे वयाच्या २१ व्या वर्षी म्हणजे १९४१ साली त्यांनी प्रचारक म्हणून कार्यास सुरुवात केली. भारतीय मजदूर संघाच्या स्थापनेपूर्वी कामगार क्षेत्राचा अनुभव यावा म्हणून त्यांनी आयटक व इंटक या संघटनांमध्ये कार्य केले. कामगार संघटन म्हणजे कामगारांच्या मागण्यांसाठी मालकाशी संघर्ष करणारे एक हत्यार असे स्वरूप त्या काळात कामगारांच्या मनात ठळकपणे ठसविण्यात आले होते. परंतु, अशा संघर्षामुळे ज्या समाजाला त्रास होतो त्याच समाजाचा आपणही एक घटक आहोत ही जाणीव त्यांनी कामगारांना करून दिली. राष्ट्र पुनर्निर्माणाचे कार्य हे समाजाच्या विविध घटकांना एकत्र घेऊन करावे लागणार होते व कामगार हा त्या समाजाचा एक घटक असल्यामुळे त्याचे हित हे समाजाच्या हिताच्या, देशाच्या हिताच्या आड येणार असेल तर ते काही काळ बाजूला ठेवावे लागेल हा धाडसी विचार त्या काळात मांडणे व रुजाविणेचे अवघड कार्य स्व. दत्तोपतांनी मोठ्या कुशलतेने केले. अन्य कामगार संघटनाचा दृष्टीकोण याला ते “ब्रेड बटर ट्रेड युनियन” म्हणत व त्यापासून वेगळा दृष्टीकोण मांडतांना कोणत्याही राजकीय पक्षाची बटिक न बनता आपले संघटन हे एक “जेन्युइन ट्रेड युनियन” म्हणून कामगार क्षेत्रात ओळखले जाईल अशी कार्यरचना, रिती-नीती त्यानी संघटनेत रुजवली.
काळाच्या पुढे पाहू शकणारा या व्हिजनरी व दृष्ट्या नेत्यांने कामगार क्षेत्रात डाव्या चळवळीचा, साम्यवादी विचारांचा प्रभाव असतांना १९८१ मध्ये आपल्या कार्यकर्त्यांना सांगितले कि डाव्या विचारांच्या संघटना व साम्यवाद यांच्या विरोधात काम करण्यात आपली शक्ती वाया घालवू नका कारण कम्युनिज्म संपणार आहे. मराठी, हिंदी व इंग्रजी भाषेवर कमालीचे प्रभुत्व असलेला हा नेता उर्दुचाही जाणकार होता. आपल्या भाषणात कार्यकर्त्यांना एखादा मुद्दा प्रभावीपणे पटवून देताना ते देश विदेशातील घटनाचे ऐतिहासिक दाखले अगदी सहजपणे देत असत इत त्यांचा अभ्यास होता. गेट करार, डंकेल प्रस्ताव, जागतिक व्यापार संघटना यांच्या आडून होणार्या बहुराष्ट्रीय कंपन्याच्या धूर्त आक्रमणाच्याविरोधात कामगारांबरोबरच शेतकरी, विद्यार्थी व ग्राहक यांची अभेद्य एकजूट उभे करण्याची गरज त्यांनी प्रतिपादन केली. देशाला आर्थिक पारतंत्र्यात जाण्यापासून वाचविण्यासाठी ही आर्थिक स्वातंत्र्याची लढाई लढावीच लागेल हा आग्रह धरतांना त्यासाठी स्वदेशी जागरण मंचाच्या माध्यमातून व्यापक चळवळ त्यांनी यशस्वीपणे उभी केली.
स्व. . दत्तोपतांविषयी लिहू तेव्हडे थोडेच आहे. आज म्हणजे १४ आक्टोबर, त्यांना आपल्यातून जाऊन १३ वर्षे पूर्ण झाली परतु, विपुल साहित्य, ग्रंथसंपदा, भाषणे या माध्यमातून व्यक्त केलेल्या विचारातून ते आमच्यात सदैव आहेत व पुढील वाटचालीसाठी प्रेरणा देत राहतील असा दृढ विश्वास आम्हा लाखो कार्यकर्त्यांच्या मनात आहे.
बिंदुमाधव भुरे, पुणे.
स न २, हिस्सा न १क+२ब/१, ओमकार कोलोनी,
विठ्ठल मंदिराच्या मागील बाजूस, वैविध्य नगरीजवळ,
कर्वेनगर, पुणे ४११०५२
९४२३००७७६१ / ८६९८७४९९९०
No comments:
Post a Comment